şeytan

is. <ər.>

1. Dini təsəvvürlərə görə şəri təmsil edən mövhum varlıq; cin, iblis (dini əfsanələrə görə mələklərdən olub, guya Adəm peyğəmbərə səcdə etmədiyinə görə göydən qovulmuş və o zamandan bəri insanları pis yollara çəkməyə çalışan bir varlıq). Ayda-ildə bir namaz, onu da şeytan qoymaz. (Məsəl). Səcdə qıl yarə, könül, baxma o zahid sözünə; Adəm ol, mətləbi qan, eyləmə şeytan ilə bəhs. S. Ə. Ş.. Artıq nə molla var, nə cin, nə şeytan; Nə yumruq, nə qamçı, nə nökər, nə xan. S. V..

2. məc. Araqarışdıran, fitnəkar, xəbərçi, çuğul adam haqqında. <Nəsir:> Şeytana rast gəlməsən, nə var ki. H. N.. <Qəhrəman:> Sən demə, şeytan-şuğul bunu bəyə xəbər verib. Ə. Vəl.. // məc. zar. Çox bic, kələkbaz. <Əsgər:> Halal olsun, Süleyman, sən nə kələkbazsan, şeytan! Öyrədib məni yola saldın, mənə rast gəldi yarcan. Ü. H.. // məc. Dəcəl. Şeytan bir qız nəvəsi də; Ayaq üstə dayanmışdı. N. R..

◊ Şeytan fəhləsi – yorulmadan havayı, müftə işləyən adam haqqında. <Molla Cəfər Qasım əmiyə:> Gərək düşəsən bu kənd mənim, o kənd sənin, arvadın nə qədər qohumqardaşı, cicisi, bacısı . . hamısını daşıyıb tökəsən Danabaş kəndinə. Kişi, sən şeytan fəhləsisən məyər? C. M.. Şeytana bac vermək – biclik, hiylə işlətmək. Şeytana papış tikər – çoxbilmiş, çox bic, hiyləbaz, fırıldaqçı adam haqqında. <Ağa Kərim:> Amma Ağa Salmana mənim təlimim lazım deyil. O özü şeytana papış tikər. M. F. A.. Sənin bicliyini kim bilmir, sən az qalırsan ki, şeytana papış tikəsən, sən mətləbi başa düşmürsən? E. Sultanov. Şeytanın ayağını (qıçını) sındırmaq zar. – çox az-az bir yerə gəlib-getmək, hərdənbir görünmək. Cabir məni hərdən yada salırdı. . . Ayda arabir şeytanın qıçını sındırırdı. Ə. Vəl.. Bu meydan, bu da şeytan – hər hansı bir şeyi sübut etmək üçün əsas, dəlil göstərmək mənasında ifadə. <Bəxti:> Deyin görək, mən kimə nə eyləmişəm? Bu meydan, bu da şeytan, bu göydəki allah, bu yerdəki insanlar. S. R.. Lənət kor şeytana – bax lənət sənə kor şeytan! («lənət»də).